Δαρβίνος - 200 χρόνια μετά

Δαρβίνος, ο άνθρωπος που γνώρισε τον Αδάμ και την Εύα

Υποστήριξε ότι ζώα, φυτά ακόμη και ο άνθρωπος εξελίσσονται

Όλα άρχισαν ένα πρωινό του 1831. Ο νεαρός απόφοιτος του Christ΄s College του Κέμπριτζ Κάρολος Δαρβίνος είχε μόλις επιστρέψει από τις διακοπές του, όταν αντίκρυσε στην εξώπορτα του σπιτιού του ένα γράμμα. Ο Δαρβίνος ήταν τότε 22 χρονών και το γράμμα προερχόταν από έναν από τους αγαπημένους του καθηγητές στο πανεπιστήμιο. Τον πληροφορούσε πως κάποιος καπετάνιος ονόματι Φίτζ Ρόι θα αναχωρούσε σύντομα για ένα μεγάλο ταξίδι με το πλοίο «Μπιγκλ» και ήταν διατεθειμένος να φιλοξενήσει τον νεαρό Κάρολο στην καμπίνα του άνευ πληρωμής.

Το «Μπιγκλ» σήκωσε τις άγκυρες από το λιμάνι του Σαουθάμπτον στις 27 Δεκεμβρίου του 1831. Μέχρι εκείνη τη μέρα, ο νεαρός φυσιοδίφης είχε στριμώξει στις αποσκευές του μερικές σκόρπιες γνώσεις που αποκόμισε από τη σύντομη παραμονή του στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου.

ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ «Η καταγωγή του ανθρώπου» διατυπώνονταν σημαντικές απόψεις που επιβεβαιώθηκαν στη συνέχεια, όπως για παράδειγμα ότι οι σημερινοί μεγάλοι πίθηκοι και ο άνθρωπος είχαν κοινό πρόγονο

Είχε, επίσης, πρόχειρες κάποιες αναμνήσεις από μαθήματα ζωολογίας και γεωλογίας και κυρίως τις απόψεις που αντάλλασσε με τον ξάδελφό του Ουίλιαμ Δαρβίνο Φοξ, στη διάρκεια των μακρινών τους περιπάτων στις εξοχές της Αγγλίας.

Ταξίδι 5 ετών. Το ταξίδι διήρκεσε πέντε χρόνια και ολοκληρώθηκε στις 2 Οκτωβρίου 1936. Στο διάστημα αυτό πέρασε από τα Κανάρια Νησιά, την Μπαχία, το Ρίο ντε Τζανέιρο, το Μοντεβιδέο, τα νησιά Φόκλαντ κοντά στην Αργεντινή, τα νησιά Γκαλάπαγκος, την Ταϊτή, την Αυστραλία, την Ινδονησία, τη Νότια Αφρική, τις Αζόρες. Σε κάθε περιοχή που έφθανε, ο Δαρβίνος αντίκρυζε πρωτόγνωρα φυτά και ζώα. Είδη που ο ίδιος δεν είχε συναντήσει ποτέ ξανά, που δεν είχε περιγράψει κανείς νωρίτερα. Τα παρατηρούσε διεξοδικά και κρατούσε εκτεταμένες σημειώσεις στο ημερολόγιό του. Έτσι, όταν επέστρεψε στη Βρετανία αξιοποίησε τον πλούτο των γνώσεων που είχε αποκομίσει για να γράψει μια σειρά από βιβλία που είχαν ποικίλο περιεχόμενο. Ήταν βιβλία γεωλογίας, ζωολογίας, βιβλία για τα θυσανόποδα και βεβαίως επιστημονικά άρθρα.

Απέκτησε κύρος. Αυτός ο συγγραφικός πλουραλισμός σύντομα τον καθιέρωσε στους επιστημονικούς κύκλους της εποχής και του προσέδωσε κύρος. Με τον τρόπο αυτό, είχε προετοιμάσει το έδαφος για την παρουσίαση και αποδοχή της μνημειώδους μελέτης του που εκδόθηκε τον Νοέμβριο του 1859. Ήταν η «Καταγωγή των Ειδών» που κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο John Μurray σε 1.250 αντίτυπα και τα οποία εξαντλήθηκαν αμέσως.

Το «πάλευε» 20 χρόνια. Για να την ολοκληρώσει, έγραφε και έσβηνε επί 20 χρόνια. Η βασική ιδέα της μελέτης, όπως αναφέρει στην αυτοβιογραφία του, τον στοίχειωνε από τη στιγμή που αποβιβάστηκε από το «Μπιγκλ». Είχε καταλάβει ότι το φυτικό και ζωικό βασίλειο δεν παραμένει σταθερό και αναλλοίωτο στο πέρασμα του χρόνου. Τα ζώα, τα φυτά ακόμη και ο άνθρωπος αλλάζουν, εξελίσσονται και μεταλλάσσονται μέσα στο περιβάλλον που ζουν. Αλληλεπιδρούν με αυτό για να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους, αναπτύσσουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Άλλοτε το καταφέρνουν και άλλοτε όχι. Πολλά εξαφανίζονται. Όσα βρίσκονται στη ζωή είναι απόγονοι ενός ή περισσότερων προγόνων. Καινούργια είδη δημιουργούνται, όταν ένας πληθυσμός διασπάται και τμήματα αυτού διαφοροποιούνται. Τα περισσότερα από τα καινούργια είδη δημιουργούνται από την απομόνωση των υποπληθυσμών στην περιφέρεια της περιοχής των προγονικών ειδών. Άρα, ο έμβιος κόσμος δεν εί ναι σταθερός. Δεν γεννιέται από το πουθενά. Έχει υποστεί εξελικτική αλλαγή. Είναι μια αλλαγή σταδιακή. Μια προσαρμοστική αλλαγή που κρύβει μέσα της έναν μηχανισμό. Τη φυσική επιλογή.

Για τον άνθρωπο. Ήταν αυτός ο ίδιος μηχανισμός, η φυσική επιλογή, που ο Δαρβίνος πίστευε ακράδαντα ότι δεν άφηνε ανεπηρέαστο και τον άνθρωπο. Το είδος μας εξελισσόταν, αλλά ο Δαρβίνος είχε αποφύγει επιμελώς να αναπτύξει τις προεκτάσεις της εξέλιξης στον άνθρωπο στην «Καταγωγή των Ειδών». Περίμενε μέχρι το 1871 για να εκδώσει το βιβλίο του «Η καταγωγή του ανθρώπου», το οποίο προκάλεσε τις μεγαλύτερες αντιδράσεις. Στο βιβλίο αυτό, που βασιζόταν σε θεωρητικές σκέψεις καθώς εκείνη την εποχή δεν είχε βρεθεί κανένα αρχαίο ανθρώπινο απολίθωμα εκτός από εκείνα του Νεάντερταλ από την Ευρώπη, διατυπώνονταν σημαντικές απόψεις που επιβεβαιώθηκαν στη συνέχεια. Έλεγε, για παράδειγμα, ότι οι σημερινοί μεγάλοι πίθηκοι και ο άνθρωπος είχαν κοινό πρόγονο. «Σε κάθε μεγάλη περιοχή του κόσμου τα ζώντα θηλαστικά σχετίζονται στενά με τα εξελιγμένα είδη της ίδιας περιοχής. Συνεπώς, είναι πιθανόν η Αφρική να κατοικήθηκε στο παρελθόν από ανθρωποειδείς πιθήκους που έχουν εκλείψει και συγγένευαν με τον γορίλλα και τον χιμπαντζή. Και αφού τα δύο αυτά είδη είναι σήμερα οι στενότεροι συγγενείς του ανθρώπου, είναι πολύ πιθανόν οι αρχαίοι πρόγονοί μας να έζησαν μάλλον στην Αφρική», έγραφε ο Δαρβίνος.

Αποδείξεις από τη σύγχρονη Βιολογία

Η Θεωρίας της Εξέλιξης, που μας κληροδότησε ο Δαρβίνος, εδράζεται σε μια σημαντική διαπίστωση: κάθε ον, ανεξάρτητα από το βιολογικό είδος στο οποίο ανήκει, επιβιώνει μεγαλύτερο ή μικρότερο χρονικό διάστημα ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο προσαρμόζεται στο περιβάλλον του. Δηλαδή, αν είναι πιο ανθεκτικό στις ασθένειες, αν μπορεί να βρίσκει την τροφή του και να αποφεύγει τους εχθρούς του, τότε σαφώς θα ζήσει περισσότερο. Με άλλα λόγια ο Βρετανός φυσιοδίφης είχε οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι σε όλους τους οργανισμούς, από γενιά σε γενιά γίνονται πιο κοινά εκείνα τα χαρακτηριστικά που εξασφαλίζουν την καλύτερη προσαρμογή στο περιβάλλον. Αυτή είναι η ουσία της εξέλιξης, η οποία επιτυγχάνεται σε βάθος χρόνου. Όμως, εκείνη την εποχή ο Δαρβίνος δεν μπορούσε να ξέρει με ποιους μηχανισμούς σε μικροσκοπικό επίπεδο επιτυγχάνεται αυτή. Η σύγχρονη Βιολογία είναι σε θέση να γνωρίζει ότι οι μηχανισμοί αυτοί βασίζονται στα γονίδια τα οποία κυοφορούν τις οδηγίες που κληροδοτεί κάθε οργανισμός στους απογόνους του και στο γεγονός ότι το γενετικό υλικό υπόκειται σε αλλαγές, δηλαδή μεταλλάξεις. Αυτό σημαίνει ότι τόσο η γενετική κληρονομιά όσο και πολλά από τα «προσαρμοσμένα» γονίδια- όπως εκείνα της αντίστασης στις ασθένειες- μεταβιβάζονται σε περισσότερους εκπροσώπους του είδους. Αυτό που αποτελεί την ουσία της φυσικής επιλογής είναι ο τρόπος της επιλογής και της διασποράς των βελτιωμένων γονιδίων, συνεπώς και των νέων βιολογικών χαρακτηριστικών.

Οι θεωρίες του στο εδώλιο

Ο Δαρβίνος και η θεωρία της εξέλιξης κάθησαν αρκετές φορές στο εδώλιο του κατηγορουμένου, εκπροσωπούμενοι από ακαδημαϊκές και σχολικές αρχές σε διάφορες χώρες, όπου η επιστήμη ήρθε σε σύγκρουση με τη θρησκεία. Ανάμεσά τους βρίσκεται και η Ελλάδα. Διασημότερη όλων, «η Δίκη των πιθήκων» που έγινε στην Αμερική το 1925 με κατηγορούμενο τον καθηγητή γυμνασίου στο Τενεσί Τζον Σκόουπς, επειδή δίδασκε τη θεωρία της εξέλιξης. Το δικαστήριο τον αθώωσε αλλά του επέβαλε πρόστιμο 100 δολαρίων. Η πολιτεία του Τενεσί κήρυξε παράνομη τη διδασκαλία κάθε θεωρίας που δεν συμβάδιζε με τον δημιουργισμό, δηλαδή την εκδοχή της Εκκλησίας για τη δημουργία του κόσμου.

Άλλες πολιτείες, όπως η Λουιζιάνα και το Άρκανσο, απαγόρευσαν τη διδασκαλία της θεωρίας της εξέλιξης αν δεν διδασκόταν παράλληλα και η «επιστήμη της δημιουργίας». Μέχρι που το 1982, το ομοσπονδιακό δικαστήριο απεφάνθη πως δεν υπάρχει «επιστήμη της δημιουργίας». Το θέμα ήρθε ξανά στο προσκήνιο πριν από λίγα χρόνια, επί προεδρίας Τζορτζ Μπους, στην πολιτεία του Κάνσας, όπου το Συμβούλιο Μέσης Εκπαίδευσης απαγόρευσε τη διδασκαλία της θεωρίας του Δαρβίνου. Η πλειοψηφία των καθηγητών όμως αρνήθηκε να συμμορφωθεί.

Στην Ελλάδα. Έντεκα χρόνια πριν από την αμερικανική «Δίκη των πιθήκων», ο Δαρβίνος και οι υποστηρικτές του δικάστηκαν στην Ελλάδα. Η ιστορία άρχισε το 1911 στον Βόλο, όπου πολιτικοί και ιεράρχες κατηγόρησαν τους δημοτικιστές της εποχής (Δελμούζος, Σαράτσης κα εκπαιδευτικούς) για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που είχαν εφαρμόσει στο Παρθεναγωγείο Βόλου. Η δίκη έγινε το 1914 στο Ναύπλιο και κατέληξε στην αθώωση των κατηγορουμένων.

Ποια είναι τα κενά της θεωρίας

Εκατόν πενήντα χρόνια μετά την κυκλοφορία του βιβλίου του Δαρβίνου για τη θεωρία της εξέλιξης «Η Καταγωγή των Ειδών», το περιοδικό «Νew Scientist» ζήτησε από διακεκριμένους εξελικτικούς βιολόγους σε Αμερική και Ευρώπη να διατυπώσουν ποια είναι τα κενά της θεωρίας, την οποία ακόμα προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε.


πηγή: www.tanea.gr